Białe ogrody
Zobacz >
Roman Stankiewicz
Stankiewicz Roman (7 VII 1921 Kraków - 14 XII 1985 Kraków), aktor, pedagog. W 1939 ukończył humanistyczne Gimnazjum im. Nowodworskiego w Krakowie, gdzie w teatrze amatorskim zagrał pierwsze role: Cyganki w sztuce "Z Żaka - Król" A.E. Balickiego oraz Wandy w "Legendzie" St.Wyspiańskiego w 1935 roku. Debiutował pod opieką Juliusza Osterwy, inicjatora teatru szkolnego. Podczas okupacji pracował w Poradni Buchalteryjnej E. Pompy oraz w Banku Społem w Krakowie. W 1942 rozpoczął studia na tajnym Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Był członkiem zarządu i skarbnikiem Bratniej Pomocy Studentów UJ. Dyplom magistra filozofii w zakresie filologii polskiej otrzymał w 1947. Tematem jego pracy magisterskiej była twórczość dramatyczna Tadeusza Rittnera.
W kwietniu 1945 wstąpił do Studia Dramatycznego Iwo Galla w Krakowie. Pierwszy skrócony kurs szkoły dramatycznej ukończył 7 lipca 1946 z wynikiem bardzo dobrym. We wrześniu wyjechał z absolwentami Studia do Gdyni, by grać w powstającym Teatrze Wybrzeże, prowadzonym przez Galla. Występował tutaj do 31 sierpnia 1949. We wrześniu, przeniósł się z Gallem do teatru im. S. Jaracza w Łodzi, gdzie pracował do 30 września 1955. Po śmierci ojca w 1952, chcąc zająć się samotną matką, Stankiewicz wystąpił z prośbą do Centralnego Zarządu Teatrów w Warszawie o przeniesienie go do Krakowa. Od października 1955 został aktorem Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie. W kwietniu 1972 otrzymał od dyrektora Bronisława Dąbrowskiego zgodę na uczestniczenie w próbach "Matki" Witkacego, prowdzonych przez Jerzego Jarockiego w Starym Teatrze. Od września, po rozwiązaniu umowy za obustronnym porozumieniem, wszedł do zespołu Starego Teatru w Krakowie. Z tą sceną związany był do końca życia.
Swoje możliwości aktorskie ujawnił dość wcześnie, jeszcze w Studio Galla. Jako Sędzia w "Małym dworku" Rittnera „zagrał sugestywnie, bez charakteryzacji i wszelkich przemian fizjonomii. Był tym właściwym człowiekiem od wewnątrz. Osterwa, obecny na pokazie, zdumiony był umiejętnościami warsztatowymi i inteligencją aktora” (H. Gall). Zdolność odgrywania ról starców przez stosunkowo młodego aktora była jedną z cech aktorstwa Stankiewicza.
Na Wybrzeżu debiutował 20 listopada 1946 roku w roli Ojca w sztuce Gajcego "Homer i Orchidea". Przedstawienie rozpoczynające historię Teatru Wybrzeże, z wychowankami i pod dyrekcją Galla, zostało bardzo dobrze przyjęte przez krytyków. Pisano o wydarzeniu artystycznym. Podobnie oceniono następne sztuki reżyserowane przez Galla. Stankiewicz zagrał w nich m.in.:Sędziego w "Małym domku" 1946, Redaktora w "Żeglarzu", Adama w "Jak wam się podoba" 1947, Nosa w "Weselu", Firsa w "Wiśniowym sadzie" 1948. Znaczącą rolą był też Argan w "Chorym z urojenia" (1947) . Różnorodność charakterów stanowiła znakomitą praktyczną szkołę aktorską, pozwoliła Stankiewiczowi opanować warsztat, szczególnie w warstwie komediowo - groteskowej. "Utrzymanie tej bardzo trudnej roli [Argan] na niezmiennym poziomie przez wszystkie trzy akty, bez najdrobniejszych załamań, świetna mimika i pełna umiaru gestykulacja świadczą nie tylko o niewątpliwym talencie odtwórcy, ale też o wyjątkowej sumienności aktorskiej, co obok talentu waży bardzo wiele" (M. Brandys). Również rola Firsa w wykonaniu Stankiewicza spostrzeżona została jako postać "o maksymalnej sile aktorskiego przeżycia, prawdziwie w duchu Czechowa" (E. Misiołek). Aktorstwo Stankiewicza z okresu łódzkiego cechuje zamiłowanie do wyrazistej zewnętrzej charakterystyki poprzez gest, kostium czy charakteryzację oraz zbliżenie postaci do karykatury szczególnie w rolach komediowo - farsowych (Fujarkiewicz w „Domu otwartym” 1950, Imć Pan Andrzej Notariusz w Świeczniku” 1951, Tebaldo w „Słudze dwóch panów” 1951, Liapkin - Tiapkin w „Rewizorze” 1952, Burgess w „Kandidzie” 1953). W Teatrze J. Słowackiego w Krakowie dzięki pracy z Władysławem Dąbrowskim, Lidią Zamkow, Jerzym Golińskim, Władysławem Krzemińskim unowocześnił aktor swój warsztat wzbogacając zewnętrzą rodzajowość odtwarzanych ról o większą prawdę psychologiczną. W najdrobniejszych szczegółach dopracowując wizerunek postaci bez trudu wcielał się w chorobliwie zaciętego Starego Kardynała w „Życiu Galileusza” (1960), ascetycznego i wewnętrznie skupionego Ojca de Vos w „Urzędzie” (1964) [ nagroda na V Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu], błyskotliwego adwokata Alfieri w „Widoku z mostu”(1959) czy doskonałego urzędnika Rabiego w „Sprawie Oppenheimera” (1966). Oprócz duchownych i urzędników Stankiewicza z wielkim powodzeniem występował w rolach mieszczan, szczególnie krakowskich (Fujarkiewicz (1950), Ciuciumkiewicz (1966), Wicherowski (1973) w „Domu otwartym”, Wuj w „Z biegiem lat, z biegiem dni...” 1978, Alfons Kłaczek - Kłaczkowski w „Romasie z wodewilu”). Jego gra była „syntezą wszelkiej krakowskiej urzędniczości, radcowości i w ogóle krakauerstwa (M. Szybist). W Teatrze Słowackiego występował także w repertuarze romantycznym i neoromantycznym, m.in.: Samotnik, Maska w „Wyzwoleniu” 1957, Święty Gwalbert w „Lili Wenedzie” 1961, Filip II w „Elżbiecie królowej Anglii” 1962, Hrabia Respekt w „Fantazym” 1963, Lelewel w „Nocy listopadowej” 1965, Femios w „Powrocie Odysa”, Żyd w „Weselu” 1969, Nestor w „Achilleis”, Starzec w „Księdzu Marku” 1971.
W Starym Teatrze role Stankiewicza wzbogacił ton refleksji, podparty doświadczeniem życiowym, co w połączeniu z groteskowym charakterem odtwarzanych postaci czyniło jego kreacje bardziej niejednoznaczne, pełne wewnętrzych napięć (Hr.de la Trefouille w "Matce" 1972, Guślarz w „Dziadach” 1973). Były też, jak pisze G. Niziołek, podsumowaniem jego aktorskich możliwości i „miały w sobie gorzką i rozświetlającą zarazem mądrość próbującą ogarnąć dramat ludzkiego trwania i umierania” (Stary Aktor w "Wyzwoleniu" 1974, Firs w "Wiśniowym sadzie" 1975, Ojciec w "Sklepach cynamonowych" 1976, Sorin w "Dziesięć portretów z czajką w tle" 1979, Nagg w "Końcówce" 1981, Pantalone w "Łgarzu" 1981). Na zróżnicowanie i wzbogacenie naturalnego komediowego emploi aktora wpłynęło spotkanie z reżyserami: Jerzym Jarockim, Konradem Swinarskim i Jerzym Grzegorzewskim. Dzięki tym artystom Stankiewicz uwspółcześnił język sceniczny, mimo przywiązania do sztuki żywego słowa oraz realistycznego aktorstwa w duchu Reduty Juliusza Osterwy.
Zagrał ponad 100 ról w teatrach dramatycznych, występował w Teatrze Telewizji (m.in. Sobolewski w „Niebezpiecznie panie Mochnacki 1973, pułkownik Morawski w „Jakimkolwiek zdarzeniu” 1983, Thomas Rhodes w „Umarli ze Spoon River” 1985) grał w filmach (Ojciec w „Godzinie pąsowej róży”, Wójt w „Ubranie prawie nowe” 1963, Czesław w „Amatorze” 1979, Ojciec w „Pałacu” 1980, Inżynier w „Cień już niedaleko, 1984). Od 1947 współpracował z Rozgłośniami: Gdyńską, Łódzką i Krakowską. Do najbardziej znanych kreacji radiowych należała jego rola Profesora Wróbla w "Kantacie profesora Wróbla" (nagroda Komitetu do Spraw Radia i Telewizji 1964). Od 1957 zajmował się pracą pedagogiczną w krakowskiej PWST prowadząc zajęcia z wymowy.
Wielokrotnie, począwszy od Teatru Wybrzeże, wybierany był do rad teatralnych, jako człowiek o nieposzlakowanej uczciwości, dużym autorytecie i wysokim stopniu zaangażowania społecznego. Kilkakrotnie otrzymał nagrody MKiS za szczególne osiągnięcia dydaktyczno - wychowawcze i artystyczne.
Anna Litak
M. Brandys, Dziennik Bałtycki,1948, nr 1; E. Misiołek, Tygodnik Wybrzeże, 1948, nr 47; M. Szybist, Echo Krakowa, 1973 nr 258; G. Niziołek, Roman Stankiewicz, katalog wystawy w Muzeum Starego Teatru, 27.03.1987
Wyszukaj:
Człowiek znikąd
Zobacz >Dom otwarty
Zobacz >Dziady
Zobacz >Dziesięć portretów z czajką w tle
Zobacz >Egzamin
Zobacz >Końcówka
Zobacz >Łgarz
Zobacz >Maria
Zobacz >Matka
Zobacz >Noc listopadowa
Zobacz >Oresteia
Zobacz >Pan Puntila i jego sługa Matti
Zobacz >Pierwszy dzień wolności
Zobacz >Proces
Zobacz >Rewizor
Zobacz >Romans z wodewilu
Zobacz >Sen o Bezgrzesznej...
Zobacz >Sklepy cynamonowe
Zobacz >Toast
Zobacz >Wesele
Zobacz >Wiśniowy sad
Zobacz >Wyzwolenie
Zobacz >Z biegiem lat, z biegiem dni...
Zobacz >Życiorys
Zobacz >