Tadeusz Malak

Tadeusz Malak - aktor, reżyser, pedagog. W roku ubiegłym obchodził jubileusz 50 - lecia pracy twórczej. Absolwent Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Poznaniu, w czasie studiów związany z akademickim teatrem „Kuźnica”, w 1957 roku podjął trudną decyzję porzucenia rozpoczętej pracy naukowej (otwarty przewód doktorski z ekonomii) aby poświęcić się scenie. Mając już spore doświadczenie teatralne, zdał eksternistyczny egzamin aktorski i przyjął propozycję angażu od dyrektora Teatru Rapsodycznego, Mieczysława Kotlarczyka. Tadeusz Malak spędził wśród „Rapsodyków”sześć lat. W teatrze Mieczysława Kotlarczyka, odrębnym, niepowtarzalnym, którego siłą wyrazu było słowo - precyzyjne, plastyczne, „żywe”, artysta zajął miejsce szczególne, zagrał cały szereg głównych ról min. Tadeusza w Panu Tadeuszu A. Mickiewicza, Tristana w Tristanie i Izoldzie Bediera, a przede wszystkim w roku 1961 Gustawa-Konrada w Dziadach A. Mickiewicza, która stała się rolą przełomową w jego teatralnych poszukiwaniach. Krytycy pisali wtedy, że „zupełnie świadomie zrezygnował ze stylu deklamacyjnego, z bujnej retoryki”, „jakby zaniechał stylu rapsodycznego, zagrał (...) przeciw”. Sam aktor wspomina: „Opanowałem już wtedy metody Teatru Rapsodycznego. Chciałem spróbować czegoś nowego, co umożliwiłoby mi poszerzenie środków ekspresji.” Na sezon 1963/ 64 artystę zaangażował Teatr im J. Słowackiego, począwszy od roku 1964 ( z niewielką przerwą na pracę w zespole Teatru Stu - w latach 1978 - 81) Tadeusz Malak jest członkiem zespołu Starego Teatru. Pracował z najwybitniejszymi reżyserami tej sceny: Konradem Swinarskim, Zygmuntem Hu’bnerem, Jerzym Jarockim, Andrzejem Wajdą, Jerzym Grzegorzewskim. Niepowtarzalne aktorstwo Tadeusza Malaka cechuje intelektualna zaduma, precyzja podawanego słowa, piękno głębokiego, ekspresyjnego głosu, wielka siła wewnętrznego skupienia. Role Ducha i Adolfa w inscenizacji Mickiewiczowskich Dziadów K. Swinarskiego stanowiły wypadkową doświadczeń artystycznych aktora - szacunku dla słowa i precyzyjnie kontrolowanej ekspresji, połączonych z metafizycznym poddaniem się sile poezji. W Biesach w reżyserii A. Wajdy wprowadzał widza w zawiły i okrutny świat

F. Dostojewskiego kreując postać Narratora, zdystansowany wobec otaczającego świata był jego Anzelm z Pierwszego dnia wolności L. Kruczkowskiego (reż. M. Okopiński), szalenie sugestywna, zabarwiona humorem była postać Jonathana Swifta w sztuce G. Gorina Dom, który zbudował Jonathan Swift (reż. A. Weltschek), ostro charakterystycznie, w pełnej zgodzie z gatunkiem komediowym, poprowadził artysta postać Malinowskiego w Domu otwartym M. Bałuckiego (reż. Jerzy Kreczmar). Bardzo istotny w dorobku Tadeusza Malaka był znaczący udział w Wyzwoleniu St. Wyspiańskiego w słynnej inscenizacji Konrada Swinarskiego. Artysta wcielił się kolejno w postać Ojca, Geniusza, Maski - wpisując się w niezapomniane, pełne dynamiki i siły - kongenialne - obrazy-sceny.

Drugą, równie istotną w dorobku Tadeusza Malaka, formą wypowiedzi artystycznej jest reżyseria. „Często teatr nie dawał mi szansy wypowiedzenia spraw naprawdę mnie zajmujących. Zacząłem pisać scenariusze, reżyserowałem i występowałem w swoich sztukach” - powiedział artysta w wywiadzie Annie Litak (Gazeta w Krakowie 19. 01.2000). Tadeusz Malak wyreżyserował kilkadziesiąt pozycji w wielu polskich teatrach, na rodzimej scenie powstało sześć przedstawień, trzy na podstawie własnego scenariusza: - Sprawa Stanisława Brzozowskiego (Ireneusz Kasprzysiak - współscenarzysta), Wit Stwosz (na podstawie dramatu Wincentego Rapackiego) i Gdy rozum nie śpi.

Poezja, zwłaszcza współczesna zawsze fascynowała Tadeusza Malaka - aktora i reżysera. Jego pierwszą, samodzielną pracą reżyserską były doskonale przyjęte List do ludożerców. Spektakl powstał z wierszy Harasymowicza, Białoszewskiego, Różewicza (Teatr Rapsodyczny 1960). Najbardziej osobiste, głęboko zakorzenione w psychice artysty były spotkania z twórczością Zbigniewa Herberta - przyjaciela i mistrza. W 1960 w Teatrze Rapsodycznym Tadeusz Malak wyreżyserował Wspólny pokój, w Starym Teatrze powstały: Powrót Pana Cogito (1981) i Jaskinia filozofów (1992) - „Tadeusz Malak tworzy teatr niepopularny, wymagający skupienia i zastanowienia. Jaskinią filozofów udowodnił, że jest artystą konsekwentnym i niepodatnym na różne mody i dziwactwa.” - napisał po premierze Paweł Szumiec. Przedstawienie Ja jestem Żyd z Wesela, stworzone na podstawie opowiadania Romana Brandstaettera (pod tym samym tytułem) - znajduje się w repertuarze teatru od sześciu lat - ciesząc się niezmiennie ogromnym powodzeniem (wkrótce 300 spektakl !).

Tadeusz Malak jest pedagogiem PWST im. L. Solskiego w Krakowie, w latach 1996 - 99 był prorektorem uczelni, 4 października 2001 roku otrzymał z rąk Prezydenta RP nominację profesorską.

W roku 2000 artystę uhonorowano nagrodą - Złoty Laur za Mistrzostwo w Sztuce.