Uciekła mi przepióreczka

Już pierwsze – przed rozpoczęciem spektaklu – zetknięcie widza ze sceną (pozbawioną kurtyny) wprowadza go w inscenizatorski zamysł realizatorów sztuki „Uciekła mi przepióreczka” w Starym Teatrze. Zamysł – bazowania na symbolice, na metaforach, na przenośni. Walące się (dlaczego – skoro księżniczka była „dobrodziejką kochaną” szkoły?), podziurawione ściany izby – połączenie drewnianej, wiejskiej szkoły z wizją zamkowych ruin, których cień zaciąży nad całą sztuką. W głębi fotograficzny obraz okolonej drzewami dalekiej, pustej drogi – takiej, jak życie Smugoniowej, która właśnie do „pustej drogi” jest przyrównana. I jeszcze biało-czerwone festony, których zerwanie przez Przełęckiego będzie finałem jego pobytu w Porębianach. (…) A więc nowy Przełęcki. Jaki? Symbol Stańczyka nasuwałby przyrównanie do „błazna”. Ale zarazem – do myśliciela, mądrego i głęboko czującego filozofa. Samo ustawienie postaci zrywa zdecydowanie z dawnym widzeniem bohatera Żeromskiego jako człowieka, poświęcającego swą miłość do Doroty dla uratowania spokoju i szczęścia jej prawowitego małżonka. Przełęcki 1970 roku nie kocha Smugoniowej. Owszem jest „z krwi i kości”, skory więc byłby do poddania się urokom pięknej nauczycielki, ale nie sercowe sprawy są sprężyną jego działania. W czasie wyznania Smugoniowej zachowuje się jak zimny obserwator – sceptyk, ironista; także w życiu docent-fizyk. Wypunktowaniem okrzyku „skandal” zamyka żałosną spowiedź kobiecej duszy. (…) W interpretacji Marka Walczewskiego profesor Przełęcki od chwili wejścia na scenę, gdy gra owego – jak określiła to Smugoniowa – „świetlanego gońca ze świata do kraju jałowej nudy” – niewiele ma w sobie owej światłości, żaru i romantycznej żarliwości. Nawet poetyckie hasła młodych romantyków (pomnożone przez inscenizatora) recytuje z celowym dystansem i nutką ironii. (…) Przełęcki Walczewskiego też cierpi, też spełnia wielką ofiarę – tyle że mniej sercem, bardziej rozumem dyktowaną.

 

Krystyna Zbijewska, Przełęcki 70, Dziennik Polski 1970, nr 297.

 

(…) W krakowskim przedstawieniu „Uciekła mi przepióreczka” reżyserowanym przez Tadeusza Minca, Przełęckiego gra Marek Walczewski. Gra przewybornie. W pierwszej odsłonie spektaklu, który zamyka się w trzech czasowych jednostkach, zgodnych z rzeczywistym porządkiem aktów w sztuce, Walczewski jest uśmiechnięty, uwodzicielski i rozbawiony sytuacją, która przypadła mu w udziale. Nie bardzo wierzy w sens tych wakacyjnych kursów dla nauczycieli szkółek wiejskich, które podjął się zorganizować. Swoją misję traktuje trochę jak przygodę wakacyjną: lekko i beztrosko. (…) W drugiej części przedstawienia Walczewski gra Przełęckiego w tonacji serio. Nie ma w nim nic z lekkoducha pierwszych scen. (…) Przełęcki Walczewskiego schodzi ze sceny z wyrazem smutku i zmęczenia. Jest sceptyczny, znużony i sarkastyczny, kiedy przekazuje Smugoniowi misję prowadzenia swojego dzieła. (…)

 

Bronisław Mamoń, „Smutne to…”, Tygodnik Powszechny 1970, nr 51/52.