Noc

Autor: Andrzej Stasiuk przedstawienia tego autora >

Reżyser: Mikołaj Grabowski przedstawienia tego reżysera >

Scenografia: Paul Lerchbaumer przedstawienia tego scenografa >

Obsada:

Jedna z postaci: Roma Gąsiorowska przedstawienia >

Jedna z postaci: Esther Hausmann przedstawienia >

Jedna z postaci: Elżbieta Jarosik przedstawienia >

Jedna z postaci: Steffi Krautz przedstawienia >

Jedna z postaci: Katarzyna Krzanowska przedstawienia >

Jedna z postaci: Eva Spott przedstawienia >

Jedna z postaci: Götz Argus przedstawienia >

Jedna z postaci: Tim Egloff przedstawienia >

Jedna z postaci: Michael Fuchs przedstawienia >

Jedna z postaci: Oskar Hamerski przedstawienia >

Jedna z postaci: Peter Siegenthaler przedstawienia >

Jedna z postaci: Thomas Wittmann przedstawienia >

* rola dublowana

Opis:

 (…) Noc jest tekstem inteligentnym, przewrotnym, misternie zbudo­wanym na kilku poziomach. Konstruując dramat, Stasiuk posłużył się faktami komentowanymi w niemieckiej i polskiej prasie. Działalność polskich gangów, z którymi przez kilka lat nie mogła się uporać nie­miecka policja, jak i nielegalny, ale szeroko praktykowany handel or­ganami zaprzątały uwagę opinii publicznej. Noc wiąże się więc z kon­kretną rzeczywistością, ale zarazem buduje rozległe metafory. Dotyka historii i gra dramatycznymi konwencjami. Serio, choć posługując się ironią i komizmem, autor zadaje pytania ważne dla współczesnej hi­storii. Czy Europa, której jesteśmy oficjalnie uznaną częścią, ma szan­sę stać się prawdziwą wspólnotą kultur i narodów? Czy jest możliwa wspólna europejska ojczyzna wobec rozbieżnych doświadczeń historii i fundamentalnych różnic w stosunku do ducha i materii? (…).

Trudno byłoby znaleźć reżysera bardziej odpowiedniego dla materii Stasiukowej Nocy niż Mikołaj Grabowski. Reżysera zajmuje od dawna człowiek społeczny: członek narodu, grupy, stronnictwa, do których się przystosowuje. Interesują go momenty przełomu, punkty krytyczne narodowych dziejów, przemiany obyczaju i men­talności. Jak niewielu twórców teatru, potrafi być wierny tezie, że człowiek jest zanurzony w historii, która bez jego zgody i wiedzy decyduje o indywidualnych losach. Lecz o serio traktowanych na­rodowych problemach wypowiada się poprzez żywioł komiczny.(…)

Beata Guczalska, Dusza i inne organy, Didaskalia 2005, nr 65/66. 

Zakorzeniony w realiach współczesności, acz zmierzający ku szerszej metaforze tekst Stasiuka, wyśmiewający stereotypy we wzajemnym postrzeganiu się Polaków i Niemców, dobrze zaistniał na scenie dzięki powściągliwej inscenizacji Mikołaja Grabowskiego.

Bohaterami sztuki są polscy włamywacze dokonujący brawurowych kradzieży w Niemczech. Podczas jednej z nich tracą kolegę, śmiertelnie postrzelonego przez właściciela sklepu jubilerskiego. W trakcie stypy z aktywnym udziałem miejscowych panienek odezwą się w nich ciągoty martyrologiczne - każdy wyciągnie z zanadrza jakichś protoplastów pokrzywdzonych przez niemieckich oficerów w wyglansowanych do połysku wysokich butach. W wojennych opowieściach mocno zaznaczą się też Ruscy - obowiązkowo z czterema zegarkami na jednej ręce, wrzucający do wrzątku żywe kury wraz z upierzeniem, gdyż spieszno im było ścigać giermanców.

Tymczasem Dusza (Roma Gąsiorowska) śmiertelnie postrzelonego przestępcy wiedzie spór z Ciałem (Oskar Hamerski), pozbawionym już - podczas sekcji - serca. Ma ono zostać wszczepione pacjentowi - owemu jubilerowi broniącemu swej własności. Ten jednak z nagła oprotestuje cudzoziemski organ...

Przedstawienie zyskało skromną, lecz funkcjonalną oprawę plastyczną, w którym największą ekstrawagancję stanowi auto rozbijające mur z cegły dziurawki. Aktorzy polscy, wzorem niemieckich kolegów, zagrali jak w zegarku, co nie jest akurat codziennością zespołu drugiej narodowej sceny w kraju. Spokojny, rzeczowy ton teatralnej narracji sprawił, że sztuka Stasiuka dopiero w świetle sceny ujawniła w pełni swoje literackie walory, nie zawsze w takim stopniu widoczne w lekturze.

Nie umiem powiedzieć, czy Noc obala, czy utwierdza stereotypowe widzenie Polaków przez Niemców i odwrotnie. Na pewno je oswaja. A to już dużo, by dalej ze sobą rozmawiać. Bez kompleksów.

Janusz R. Kowalczyk, Rozmowa bez kompleksów, Rzeczpospolita 2005, nr 30.

Dzisiejsze rozczarowania - nasze, że Zachód wcale nie jest rajem, i Zachodu, że nasza duchowość skurczyła się w dziejowym praniu - mogą pomóc w porozumieniu. W tekście Nocy nie ma lepszych i gorszych, są tylko źli, a właściwie beznadziejni ludzie z nieuzasadnionym poczuciem lepszości.

Sztuka Stasiuka z podtytułem "słowiańsko-germańska tragifarsa medyczna" pozostawia teatrowi wiele możliwości interpretacyjnych. Jest mało określona, o dość swobodnej strukturze, w której nie ma nawet ścisłego przypisania kwestii postaciom. Mikołaj Grabowski swoje przedstawienie ustawił groteskowo, z polskim wyczuciem absurdu. Świetnie pomieszał to, co poważne, z komicznym. Dobrze zderzył z sobą dwa światy, kolizję uwydatniając najmocniej w świecie kobiet z chóru. Dominuje tonacja pogodna, wręcz komediowa. To niezły sposób na oswajanie własnych wad. Lekko, ale ostro. Tekst daje też jednak zupełnie inną możliwość. Można go odczytać znacznie bardziej ponuro i serio, poważniej traktując kwestię wykorzenienia z duchowości, a wtedy nie będzie już tak wesoło. Ale to jest zaleta sztuki, a nie wada przedstawienia.

"Tak, świat zrobił się dziwny" - pisze Stasiuk niczym wiedźma z Makbeta. Oby odzyskał jeszcze swoją metafizyczną dziwność, a nie tylko tę paradoksalną, wynikającą z nowych reguł wymiany na trasie W-Z.(…)

Piotr Gruszczyński, Drugie zburzenie muru, Tygodnik Powszechny 2005, nr 4.