/…/ Grzegorzewski znacznie skrócił tekst Dziadów i znacznie zmienił kolejność poszczególnych części i scen. Nieomal połączył w jedno część drugą i czwartą, znacznie zredukował sceny więzienne części trzeciej, Wielką Improwizację przerzucił na koniec przedstawienia, zupełnie wyeliminował scenę przemiany Gustawa w Konrada, ale za to wprowadził postać młodego Konrada, czyli Gustawa, zmienił nazwiska postaci, pozwolił ponownie Pani Rollison wygłosić widzenie Księdza Piotra. Radykalnie skrócił tekst i powywracał go, co w Mickiewiczowskich integrystach musiało wywołać pełne zgrozy oburzenie. /…/

Niemal cała Wielka Improwizacja wygłoszona jest spod scenicznej rampy. Konrad, wciśnięty w kąt, z załamanymi rękami, pozostając w prawie całkowitym bezruchu, wygłasza swój monolog tak, jakby pogrążony był w paraliżującym odrętwieniu. Gdyby nie pomoc diabłów, z pewnością nie dobrnąłby do końca. /…/

Wielka Improwizacja następuje już po scenie u Senatora, która u Grzegorzewskiego jest groteskowym spektaklem o zwycięstwie nikczemności. Wśród kolumn utworzonych z bębnów, przywodzących na myśl cyrk, przechadza się Senator. Jest błaznem, prawdopodobnie alkoholikiem i narcystycznym homoseksualistą. Ale ma władzę. Oto znakomita ilustracja tezy Hannah Arendt o banalności zła. /…/

Opowieść Adolfa o Cichowskim wypowiedziana (z ustawionego na proscenium krzesła) przez Jerzego Trelę ubranego w szynel zesłańca, tułacza, pielgrzyma spokojnie, pewnie, niemal „na biało”, brzmi jak gorzkie memento i wyrzut bohaterskiej przeszłości i czasów heroicznych. /…/

Może wszystkiemu winne jest skarlenie samego obrzędu Dziadów, które otwiera spektakl. Pozostały z niego atrakcyjne, ale całkowicie sformalizowane działania. /…/

Konrad jest bohaterem Polaków i kapłanem narodowej sprawy. Zawsze wyprzedzał nasze lęki i niepokoje, był nadświadomy wobec przeciętnego rozpoznania zagrożeń i sposobów walki ze zniewoleniem. Konrad był heroicznym rozwiązaniem. To były powody samotności Konrada, a właściwie jego wyobcowania. W przedstawieniu reżyserowanym przez Grzegorzewskiego Konrad pozostał z tyłu. Nie idzie na czele zbuntowanych, lecz stoi osamotniony, nikomu niepotrzebny. Właściwie mógłby przepaść, wszak „każdy w swoją drogę”. /…/

/.../ Dziady Grzegorzewskiego są dla mnie przede wszystkim bolesnym świadectwem naszej epoki. /.../ Bezradność i rezygnacja stanowiące główny rys postaci nie są dowodem w sprawie ani protestem. Są tylko świadectwem czasu. /.../ Koniec nie nastąpi tak łatwo. Z całą pewnością jednak nastąpiło pewne nadwątlenie, zagubienie bohaterskiej substancji i nie można tutaj rozstrzygać, po czyjej stronie leży wina: narodu czy bohatera. Mickiewicz właśnie napisał to słynne zdanie: "Taki wieszcz, jaki słuchacz".

Piotr Gruszczyński, Wolność czyli prawdziwy koniec bohatera Polaków, Teatr 1996, nr 4.

/.../ Tak jak Dwanaście improwizacji ma być aktem twórczej wyobraźni uwolnionej od społecznych obowiązków i obciążeń tradycją, tak Dziady są ujrzane z indywidualnej perspektywy, rozgrywają się w pamięci, imaginacji, śnie Konrada. Podkreśla to Grzegorzewski ukazując w prologu Konrada zapatrzonego w ciemne okno sali teatralnej, wprowadzając go jako niemego świadka-widza do scen aktu I i III.

Rafał Węgrzyniak, "Dziady" improwizowane, Teatr 1995, nr 10.

/.../ Przedstawienie Jerzego Grzegorzewskiego w wielu sekwencjach jest po prostu bardzo piękne. I przejmujące w swej elegijności, nawet kontrapunktowanej groteską, w swym przygaszonym, ściszonym (najczęściej mówi się tu Pianissimo) smutku daremnej próby. W rozbitym na okruchy świecie, takim jak go pokazuje w swoim teatrze Grzegorzewski, nie ma miejsca na Dziady.

Jacek Sieradzki, Człowieku, gdybyś wiedział..., Polityka 1995, nr 27.

/.../ Wizja świata Mickiewicza nie została tu przez reżysera pokazana i skomentowana, lecz zastąpiona arbitralnie pamięcią współczesnego artysty. Konrad jest więc tu nie alter ego poety tylko reżysera.

Elżbieta Baniewicz, Czy tym razem się uda?, Twórczość 1997, nr 7.

Fotografie

Video

Wideo (0)

Animacje kostiumów

Animacje kostiumów (0)

Narodowy Stary Teatr w Krakowie tel. 48 12 4228566, 48 12 4228020 wew. 134 fax 12 2927512 e-mail:muzeum@stary.pl